Parë nga një lente e përparimit të vazhdueshëm teknologjik dhe mjekësor, është e lehtë të ndihesh optimist për prosperitetin e ardhshëm të njerëzimit. Duke u gërvishtur pak më thellë, shpejt bëhet e qartë se suksesi ynë si specie nuk është asgjë tjetër veçse i garantuar.
Hulumtimi i ri i udhëhequr nga një ekip nga Universiteti i Stokholmit në Suedi përshkruan 14 “kurthe evolucionare” të ndryshme nga të cilat popullata jonë globale mund të futet në grackë, duke çuar përfundimisht në vdekjen tonë.
Sipas ekipit që qëndron pas studimit, një pjesë e problemit është se ne kemi bërë shumë mirë për veten tonë – dominimin tonë dhe suksesi po çon në pasoja të rrezikshme.
Tani po kalojmë atë që njihet si polikrizë, prej nga vijnë kërcënimet e shumta ndryshimi i klimës ndaj pandemive globale – po kërcënojnë të sjellin Epoka antropocene të përfundojë më shpejt se sa vonë.
“Njerëzit janë jashtëzakonisht krijues si një specie,” thotë antropologu Peter Søgaard Jørgensen nga Universiteti i Stokholmit.
“Ne jemi në gjendje të inovojmë dhe të përshtatemi me shumë rrethana dhe mund të bashkëpunojmë në përmasa çuditërisht të mëdha. Por këto aftësi rezultojnë të kenë pasoja të paqëllimshme.”
Nga 14 qoshet e mundshme evolucionare për njerëzimin, pesë janë etiketuar si globale: thjeshtimi (sistemet bëhen shumë të specializuara për t’u përshtatur, si p.sh. bujqësia monokulturore), rritje për rritje (një ndjekje e pandërprerë e rritjes që dëmton mirëqenien), tejkalim (duke përdorur më shumë sesa mund të sigurojë Toka), ndarja (konflikti ndërkombëtar), dhe ngjitje (sëmundjet infektive, për shembull).
Pesë të tjera përshkruhen si kurthe teknologjike. Ato janë mbyllja e infrastrukturës (si me lëndët djegëse fosile), ndotja kimike, teknologjia ekzistenciale (si armët bërthamore), autonomia teknologjike (duke përfshirë AI), dhe dezinformata.
Katër të tjerat quhen kurthe strukturore nga studiuesit. Këto janë afatshkurtëra, mbikonsumimi, shkëputja e biosferësdhe humbjen e kapitalit social lokal, ku një botë gjithnjë e më dixhitale ndërpret ndërveprimin social dhe potencialisht kontribuon në ndarje të mëtejshme.
Për më tepër, 12 prej tyre llogariten të jenë në një gjendje të avancuar. Vetëm autonomia teknologjike dhe humbja e kapitalit social lokal duhet ende të zhvillohen në probleme shqetësuese. Akoma më alarmante, këto rrugë qorre priren të përforcojnë njëra-tjetrën, që do të thotë se ka të ngjarë që ne të ngecim në kurth me shume se nje.
“Kurthe evolucionare janë një koncept i njohur në botën e kafshëve.” thotë Søgaard Jørgensen.
“Ashtu si shumë insekte tërhiqen nga drita, një refleks evolucionar që mund t’i vrasë ata në botën moderne, njerëzimi është në rrezik të reagojë ndaj fenomeneve të reja në mënyra të dëmshme.”
Është një pamje mjaft e zymtë, por studiuesit nuk po heqin dorë ende. Ajo që nevojitet tani, thotë ekipi, është transformimi aktiv – jo vetëm një pranim se ne duhet të shkojmë me rrjedhën, por përpjekje të qëllimshme në drejtimin tjetër.
Ne mund të jemi dritëshkurtër dhe shkatërrues si specie, por jemi gjithashtu krijues, inovative dhe bashkëpunuese, theksojnë studiuesit. Kjo do të thotë se ka shpresë se fati ynë nuk është shkruar ende.
“Një gjë shumë e thjeshtë që çdokush mund të bëjë është të angazhohet më shumë në natyrë dhe shoqëri, duke mësuar gjithashtu për pasojat pozitive dhe negative globale të veprimeve tona lokale.” thotë Jørgensen.
“Nuk ka asgjë më të mirë se sa të ekspozoni veten ndaj asaj që ka nevojë për mbrojtje.”
Hulumtimi është publikuar në Transaksionet Filozofike të Shoqërisë Mbretërore B.
