Në një epokë ku pajisjet dixhitale janë kudo, termi “kohë para ekranit” është bërë një frazë në diskutimet rreth ndikimit të teknologjisë në jetën e njerëzve. Prindërit janë të shqetësuar për zakonet e ekranit të fëmijëve të tyre. Por, çka nëse e gjithë kjo qasje ndaj kohës para ekranit është thelbësisht e metë?
Ndërsa studiuesit kanë bërë përparime në matjen e përdorimit të ekranit, një kritikë e detajuar e hulumtimit në 2020 zbuloi çështje madhore në mënyrën se si konceptohet, matet dhe studiohet koha e ekranit. I studim si ndikon teknologjia dixhitale në njohjen dhe emocionet njerëzore. Hulumtimi im i vazhdueshëm me psikologun njohës Nelson Roque bazohet në gjetjet e asaj kritike.
Ne kategorizuam masat ekzistuese të kohës para ekranit, duke i hartuar ato sipas atributeve të tilla si nëse ato bazohen në kohëzgjatjen apo kontekstin specifik, dhe po studiojmë se si ato lidhen me rezultatet shëndetësore si ankthi, stresi, depresioni, vetmia, disponimi dhe cilësia e gjumit, duke krijuar një kornizë më e qartë për të kuptuar kohën para ekranit. Ne besojmë se grupimi i të gjitha aktiviteteve dixhitale së bashku i mungon sesi lloje të ndryshme të përdorimit të ekranit ndikojnë te njerëzit.
Duke zbatuar këtë kornizë, studiuesit mund të identifikojnë më mirë se cilat aktivitete dixhitale janë të dobishme ose potencialisht të dëmshme, duke i lejuar njerëzit të adoptojnë zakone më të qëllimshme të ekranit që mbështesin mirëqenien dhe reduktojnë efektet negative të shëndetit mendor dhe emocional.
Koha e ekranit nuk është një gjë
Koha para ekranit, në shikim të parë, duket e lehtë për t'u kuptuar: Është thjesht koha e kaluar në pajisje me ekrane, si telefonat inteligjentë, tabletët, laptopët dhe televizorët. Por ky përkufizim themelor fsheh shumëllojshmërinë brenda aktiviteteve dixhitale të njerëzve. Për të kuptuar me të vërtetë ndikimin e kohës para ekranit, duhet të shikoni më nga afër aktivitetet specifike dixhitale dhe se si secili ndikon në funksionin njohës dhe shëndetin mendor.
Në kërkimin tonë, ne e ndajmë kohën para ekranit në katër kategori të gjera: përdorim arsimor, përdorim në lidhje me punën, ndërveprim social dhe argëtim.
Për edukimin, aktivitetet si klasa online dhe leximi i artikujve mund të përmirësojnë aftësitë njohëse si zgjidhja e problemeve dhe të menduarit kritik. Mjetet dixhitale si aplikacionet celulare munden mbështesin mësimin duke rritur motivimin, vetë-rregullimin dhe vetëkontrollin.
Por edhe këto mjete paraqesin sfidatë tilla si shpërqendrimi i nxënësve dhe kontribuimi në kujtesë më të dobët në krahasim me metodat tradicionale të të mësuarit. Për përdoruesit e rinj, mësimi i bazuar në ekran madje mund të ketë negative ndikimet mbi zhvillimin dhe mjedisin e tyre social.
Koha para ekranit për punë, si shkrimi i raporteve ose pjesëmarrja në takime virtuale, është një pjesë qendrore e jetës moderne. Mund të përmirësojë produktivitetin dhe të mundësojë punën në distancë. Megjithatë, ekspozimi i zgjatur i ekranit dhe kryerja e shumë detyrave mund të çojë gjithashtu në stres, ankth dhe lodhje njohëse.
Përdorimi i ekranit për lidhje sociale i ndihmon njerëzit të ndërveprojnë me të tjerët përmes bisedave me video, mediave sociale ose komuniteteve në internet. Këto ndërveprime mund të nxisin lidhje sociale dhe madje përmirësojnë rezultatet shëndetësore të tilla si ulja e simptomave depresive dhe përmirësimi i kontrollit të glicemisë për njerëzit me sëmundje kronike. Por përdorimi pasiv i ekranit, si lëvizja e pafundme e mediave sociale, mundet çojnë në përvoja negative të tilla si ngacmimi kibernetik, krahasimi social dhe vetmia, veçanërisht për adoleshentët.
Përdorimi i ekranit për argëtim ofron relaksim dhe lehtësim të stresit. Për shembull, aplikacionet e ndërgjegjes ose mjetet e meditimit munden zvogëloni ankthin dhe përmirësoni rregullimin emocional. Aktivitetet kreative dixhitale, si dizajni grafik dhe prodhimi i muzikës, mund të reduktojnë stresin dhe të përmirësojnë shëndetin mendor. Megjithatë, përdorimi i tepërt i ekranit mund të zvogëloni mirëqenien duke kufizuar aktivitetin fizik dhe kohën për aktivitete të tjera shpërblyese.
Çështjet e Konteksit
Koha para ekranit ndikon te njerëzit ndryshe, bazuar në faktorë si disponimi, mjedisi shoqëror, mosha dhe mjedisi familjar. Emocionet tuaja para dhe gjatë përdorimit të ekranit mund të formojnë përvojën tuaj. Ndërveprimet pozitive mund t'ju ngrenë humorin, ndërkohë vetmia mund thellohen me disa aktivitete online. Për shembull, ne e gjetëm atë dallimet në moshë dhe stres nivelet ndikojnë në mënyrën se si njerëzit shpërqendrohen lehtësisht nga pajisjet e tyre. Alarmet dhe ndryshimet e tjera shpërqendrojnë përdoruesit, gjë që e bën më sfidues përqendrimin në detyra.
Konteksti social i përdorimit të ekranit gjithashtu ka rëndësi. Shikimi i një filmi me familjen mund të forcojë lidhjet ndërsa përdorimi i ekraneve vetëm mund të rrisë ndjenjat e izolimit, veçanërisht kur zëvendëson ndërveprimet ballë për ballë.
Ndikimi i familjes gjithashtu luan një rol. Për shembull, zakonet e prindërve të ekranit ndikojnë në sjelljen e fëmijëve të tyre në ekrandhe përfshirja e strukturuar e prindërve mund të ndihmojë në reduktimin e përdorimit të tepërt. Ai nënvizon efektin pozitiv të përfshirjes së strukturuar të prindërve, së bashku me kontekstet e ndërgjegjshme sociale, në menaxhimin e kohës para ekranit për ndërveprime dixhitale më të shëndetshme.
(Kredia: kate_sept2004/E+ nëpërmjet Getty Images) Koha e përbashkët para ekranit me familjen dhe miqtë mund të rrisë mirëqenien.
Konsistenca dhe nuanca
Teknologjia tani i lejon studiuesit të gjurmojnë përdorimin e ekranit me saktësi, por thjesht numërimi i orëve nuk na jep pamjen e plotë. Edhe kur matim aktivitete specifike, si mediat sociale ose lojërat, studimet shpesh nuk kapin nivelin ose qëllimin e angazhimit. Për shembull, dikush mund të përdorë mediat sociale për të qëndruar i informuar ose për ta zvarritur.
Studimet për kohën para ekranit shpesh ndryshojnë në mënyrën se si e përcaktojnë dhe kategorizojnë atë. Disa fokusohen në ekspozimin total të ekranit pa bërë dallime midis aktiviteteve. Të tjerë shqyrtojnë lloje specifike të përdorimit, por mund të mos marrin parasysh përmbajtjen ose kontekstin. Kjo mungesë konsistence në përcaktimin e kohës para ekranit e bën të vështirë krahasimin e studimeve ose përgjithësimin e gjetjeve.
Kuptimi i përdorimit të ekranit kërkon një qasje më të nuancuar sesa gjurmimi i sasisë së kohës që njerëzit kalojnë në ekranet e tyre. Njohja e efekteve të ndryshme të aktiviteteve specifike dixhitale dhe dallimi midis përdorimit aktiv dhe pasiv janë hapa thelbësorë. Përdorimi i përkufizimeve të standardizuara dhe kombinimi i të dhënave sasiore me njohuritë personale do të ofronte një pamje më të plotë. Studiuesit gjithashtu mund të studiojnë se si përdorimi i ekranit ndikon te njerëzit me kalimin e kohës.
Për politikëbërësit, kjo nënkupton zhvillimin e udhëzimeve që lëvizin përtej kufijve të vetëm, duke u fokusuar në rekomandimet e përshtatshme për aktivitete specifike dhe nevoja individuale. Për ne të tjerët, ky ndërgjegjësim inkurajon një dietë të ekuilibruar dixhitale që ndërthur aktivitete pasuruese online dhe offline për një mirëqenie më të mirë.
Rinanda Shaleha është një studente doktorature në Kolegjin e Shëndetit dhe Zhvillimit Njerëzor në Penn State. Ky artikull është ribotuar nga Biseda nën një Licenca Creative Commons. Lexoni artikull origjinal.
